HAYRETTİN GÜNGÖR: “KAPALI ÇARŞI, ÂDETA KAHRAMANMARAŞ’IN KALBİDİR.”

 

Dulkadiroğlu Beyliği döneminden bu yana çarşı esnafı ve şehir sakinlerinin ihtiyaçları doğrultusunda Kahramanmaraş’ın Tarihi Kapalı Çarşısı büyümüş, zaman zaman yenilenmiştir. Büyükşehir Belediye Başkanı Hayrettin Güngör’le çarşının Demokrasi Meydanı’na bakan yüzünde, tarihi dokuya uygun biçimde yapılan yenileme çalışmalarını konuştuk.

 

Başkanım, Kapalı Çarşı’nın Kahramanmaraş için önemini anlatır mısınız?

 

Kapalı Çarşı, Dulkadiroğlu Beyliği döneminde inşa ediliyor. Yani çarşımızın 500 yıllık bir tarihi vardır. Zaman içinde çarşıda çeşitli bakım, onarım, ekleme, çıkarma çalışmaları yapılmış. Tabii bu, şehrin şartlarına, şehir insanının ihtiyaçlarına yönelik gelişmelerdir. Esnafımız, işini geliştirdikçe yeni dükkânlara, yollara, meydanlara ihtiyaç duymuş. Fakat şu bir gerçek: 500 yıl boyunca Kapalı Çarşı, Kahramanmaraş’ın ticaret merkezi olmayı başarmıştır. Günümüzde de öyledir. Sadece vitrin veya satış yeri değildir orası. Kapalı Çarşı içinde yemenicilik, bakırcılık, semercilik, oymacılık gibi çeşitli geleneksel el sanatlarının atölyeleri de vardır. Öyleyse Kapalı Çarşı için, hem geleneksel el sanatlarımızın devamlılığı, hem turizmin gelişmesi, hem de şehir ekonomisine katkısı bakımından önemlidir diyebiliriz. Tabii, bir de orada tarihimiz var. Kahramanmaraş’ın tarihinde Kapalı Çarşı’nın vazgeçilemez bir yeri vardır. Kapalı Çarşı, Ulu Camii, Maraş Kalesi parçalanamaz, birbirinden ayrı düşünülemez bir bütündür.

 

İlk defa Kahramanmaraş’a gelen biri, Kapalı Çarşı’da neler bulacak?

 

Maraş’ı Maraş yapan birçok şeyi Kapalı Çarşı ve çevresinde bulacaktır ziyaretçilerimiz. Kale, Ulu Camii, Taş Medrese’den başlayacak bir gezinti, Kapalı Çarşı içinde devam edecektir. İki tane han vardır, çarşısının içinde: Taş Han ve Katip Han. Ülkemizde içinde han olan başka bir kapalı çarşı var mı bilmiyorum. Saraçhane, İklime Hatun ve Çarşıbaşı camilerini de çarşı bütünlüğü içinde düşünebiliriz. İki tane hamam ve sayısız çeşme ayrıca. Kısaca, bir insan alış veriş veya gezinti esnasında neye ihtiyaç duyacaksa, tümünü Kapalı Çarşı’mızda bulabilir. Demirciler, Mazmanlar, Bakırcılar çarşıları gibi, farklı bölümlere ayrılan çarşımızda Maraş Saray Mutfağı’nın püf noktaları diyebileceğimiz baharatlar; ceviz, pestil, tarhana, çörek… Coğrafi işaretlerimizden olan ceviz oyma, rahle, sim sırma elbiseler, el işleri, bıçak…

 

Bugüne kadar Kapalı Çarşı’ya yönelik ne gibi çalışmalar yapıldı?

 

Kapalı Çarşı’ya yönelik bütüncül çalışmaların tarihi on hatta on beş yıl geriye götürülebilir. Demirciler Çarşı’sı baştan sona yenilendi. Belediye Çarşısı diye ayırdığımız bir yer vardır, yine Kapalı Çarşı bütününün içinde. Orası da baştan sonra, bütün dükkânları, yolları, merdivenlerine kadar restorasyondan geçirilmişti. Biz, Bedesten kısmının yani asıl Tarihi Kapalı Çarşı’nın ön kısmına sonradan eklenen, Demokrasi Meydanı’na bakan, yeni yapıların cephelerini yeniledik. Büyükşehir Belediyesi olarak Kapalı Çarşı’da bizim işimiz hiçbir zaman bitmez. Çünkü Kapalı Çarşı, âdeta şehrin kalbidir. Bir nevi şehirde hareket, oradan başlar. Bu yüzden gün gelir, restorasyon yapılması gerekir, gün gelir küçük tamiratlar icap eder.

 

Sözünü ettiğiniz, Kapalı Çarşı cephe yenileme çalışmalarına neden ihtiyaç duyuldu?

 

Her fırsatta dile getirmeye çalışırım: Şehrin kalbi olarak nitelendirdiğim bu bölümde, eğer bir çalışma yapılacaksa, birincisi bütüncül düşünmek gerekir, ikincisi tarihi dokuya uygunluk esas alınmalıdır. Biz Tekke’de de bir çalışma yürütüyoruz. Aladan Tepesi ve Acemli Camii’nden başlayıp, içine Maraş Kalesi’ni, Taş Medrese’yi, Ulu Camii’yi ve nihayetinde Kapalı Çarşı kompleksini de içine alan projeler geliştirdik. İsmini andığım bu yapı ve mekânların tamamı, Maraş tarihini oluşturur. Onların tamamı da bir bütün hâlinde 7 bin yıl geriye götürülebilecek Maraş tarihini özetler, simgeler ve bugünümüze taşır. Demokrasi Meydanı’na bakan 70 dükkân, Bedesten’in tarihi dokusuna uygun değildi. Eski yapılarla yeni yapılar arasında bir uyumluluk ve düzen olsun istedik. Ayrıca görüntü kirliliğine sebep olan tabelalar vardı, ayrıca çıkma katlar vardı. Bunlar tarihi dokuyla, kültürel yapıyla uyum içerisinde değildi. Bu yüzden Kapalı Çarşı’ya yönelik, son rütuşlar diyebileceğimiz, cephe yenile çalışmalarını başlattık ve çok şükür bitirdik.

 

Kapalı Çarşı’nın cephesi yenilenirken, nelere dikkat edildi?

 

Önceki soruda belirttiğim gibi, bizim Kapalı Çarşı’da işimiz bitmez. Tabii orada hızını kaybetmeyen bir ticaret hayatı var. Esnafımız dükkânını açacak, hemşehrilerimiz alış veriş yapacak. İlk dikkat ettiğimiz husus budur: Esnafımız çalışmalardan olumsuz yönde etkilenmemeli. Bunun için de cephe yenileme çalışmalarını, çarşının sakinleşmeye başladığı gece 23.00’le sabah 06.00 saatleri arasında yaptık. Böylelikle çarşının normal akışına, düzenine, sirkülasyonuna müdahale etmemiş olduk. İkincisi; tarihi dokuya uygun çalışma yapmak, büyük iş makinalarıyla gerçekleştirilemez. İnce işçilik gerekir. Bu yüzden cephe yenileme çalışmalarının hepsi de el işçiliğiyle gerçekleştirildi. Bu şekilde hem Bedesten’le ön cephe arasındaki uyumsuzluk giderildi hem de Demokrasi Meydanı’na yeni bir çehre kazandırıldı. Üçüncüsü ise, işe yararlığı, yani fonksiyoner yönüne dikkat ettik. Hem esnafımız hem de hemşehrilerimiz cephe çalışmasını nasıl yapmalıyız ki çarşıdan azami ölçüde faydalanabilsin diye düşündük ve o yönde proje oluşturduk.

 

Çalışmaların son durumuyla ilgili bilgi verir misiniz?

 

Ulu Camii’den başlayıp, çarşısının sonuna kadar devam eden bölümün cephe yenileme çalışmaları tamamlandı. Bu ne demek? 70 dükkân ve 9 kapının cephesi restorasyondan geçirildi. Şehrimize hayırlı olsun. Bundan sonra, yeni çalışmalarımızı planlayacak ve hayata geçireceğiz.

 

Cephe yenileme çalışmaları hem esnaf hem de hemşehrileriniz tarafından nasıl karşılandı?

 

Proje aşamasında esnafımızın görüşlerine başvurduk. Bizzat gidip, tek tek görüşmüşlüğüm de vardır. Esnafımız, çalışmalarımızda bize çok destek verdiler. Zaman zaman yürütülen çalışmalara dair memnuniyetlerini de dile getirdiler. Onların önerileri doğrultusunda projemizi geliştirdik ve uyguladık. Maraş’a ilk defa gelenlerin dikkatini çekiyor dükkânlar. Hemşehrilerimizden de zaman zaman olumlu dönüşler alıyoruz. Bunlar bizi sevindiriyor, yeni projeler için azmimizi artırıyor.

 

Bölgede cephe yenilemeden sonra gerçekleştirilecek yeni projeleriniz var mı?

 

Tekke’yi söyledim. Bu bağlamda Saçaklızade’de inşa ettiğimiz 100 konutu tamamlıyoruz. TOKİ, Kurtlar’da 551 konutun inşasına başladı. Çalışmalar hızla sürüyor. Manifaturacıların yer aldığı, Kapalı Çarşı’nın içine yönelik, Kültür ve Turizm Bakanlığımızla birlikte yürüteceğimiz çalışmalar olacak. İnşallah Tekke-Acemli Camii-Maraş Kalesi-Ulu Camii-Kapalı Çarşı bütünlüğünü sağladığımızda burada trafik sorunu da kalmayacak. Kapalı Çarşı’nın üst kısmı, yani Kurtuluş Mahallesi de bizim için çok önemli, çünkü burası da tarihi eserlerle doludur. Mesela Maraş’ın geleneksel ev mimarisine örnek teşkil edecek Dedeoğlu Konağı’nı bir sanat merkezi olarak yeniden açmaya hazırlanıyoruz. Milli Mücadele kahramanımız Arslan Bey’in konağını restore ediyoruz. Yakın zamanda Üçlü Konak diye isimlendirilen Hayri Gül ve Kadıoğlu konaklarının restorasyon çalışmaları başlayacak. Sarayaltı yolunu düzenliyoruz. Kanlıdere Köprüsü’ne yönelik çalışmalarımız da hızla ilerliyor. Bu çalışmaların tamamı da, “Eski Maraş” diyebileceğimiz, Maraş’ımızın tarihi çok eskilere dayanan yapı, sokak ve mahallelerini korumak, atıl durumdan kurtarmak, kullanıma açmak ve gelecek kuşaklara taşımak anlamına geliyor.

 

Söyleşi: Ömer Yalçınova

 

Evelâhir Sayı - 8